Allah'ın Birliğinin Delilleri

İslam Kelamında alemin ve kainatın varlığı Allah'ın varlığına, alemdeki düzen ve intizam da Allah'ın birliğine delil sayılmıştır fakat İslam Kelamcıları bunu akli delillerle de ispat yoluna gitmişlerdir.

Bu delillerden bazıları şunlardır:

a) Burhan-ı Temanu';
Kur'an-ı Kerim'deki: "Eğer göklerde ve yerde Allah'tan başka tanrılar olsaydı onların her ikisi de fesada uğrardı (düzenleri bozulurdu.)" ayetine dayanarak temellendirilmiştir.

Birden fazla tanrının irade çatışmasına dayalı olan bu delile göre, evrende sınırsız güce ve kudrete sahip iki tanrı olduğunu düşünürsek 3 ihtimal ortaya çıkacaktır;

• Ya her iki ilahın da dediği olacaktır. Bu ihtimal batıldır çünkü biri, aynı anda bir şeyin olmasını diğeri ise olmamasını isteyebilir, bir şey aynı anda iki yerde de olamayacağı için dolayısıyla bir çatışma yaşanacağı için bu ihtimal batıldır.

• Ya da her iki ilahın dediği olmayacaktır. Bu ihtimal de batıldır çünkü iki ilahın da dediği olmuyorsa bunlar acizdir, aciz ise ilah olamaz.
  
  
• Yahut da ilahlardan yalnızca birinin dediği olacak, diğerinin olmayacaktır. Bu ihtimal de tutarsızdır çünkü dilediği olmayan acizdir, aciz ise ilah olamaz, öbür ilah da ona her bakımdan eşit olduğundan o da aciz olması ve ilah olmaması gerekir.

Böylece alemin yaratıcısının iki ilah olması ihtimali imkansız olunca, ilahın bir ve tek olma zarureti ortaya çıkar ki alemdeki düzen de bunu gösterir, o da Yüce Allah'tır.

b) Burhan-ı Tevarud;
Birlikte oluş delili olarak da bilinen bu delil birden fazla tanrının irade çakışmasına dayalı olarak Allah'ın birliğini ispatlamaya çalışmaktadır.

Buna göre, eğer yerde ve gökte birden fazla ilah olsaydı bu alemde 3 sebep ortaya çıkardı;

• Bu alem bütün ilahların ortak kuvveti ile var olmuştur. Bu görüş batıldır çünkü, ilahlardan hiç biri eşyayı tek başına yaratmaya muktedir değildir biri diğerine muhtaçtır, dolayısıyla acizdir, acizlik ise yaratıcı için düşünülemez.

• Veya bu alem bu ilahların her biri tarafından ayrı ayrı olarak müstakil bir şekilde yaratılmıştır. Bu görüş de tutarsızdır çünkü bu durumda eser, eksiksiz ve tam iki müessirden meydana gelmiş olur ki bir şeyi iki yaratıcının birlikte yapması mümkün değildir. İlahlardan biri tarafından alem yaratılmışsa diğeri lüzumsuz olur. 

• Yahut da eşya, bir çok tanrının ancak birinin irade ve kudretiyle yaratılmıştır. Eğer bu alem, ilahlardan birinin irade ve kudretiyle meydana gelir diğerinin dahili olmazsa, tercih edensiz, tercih etme durumu meydana gelir ki bu da imkansızdır.

Bu üç ihtimalin hepsi batıl olunca Allah'ın birliği ortaya çıkar.

Yararlanılan Kaynaklar:
Şerafettin GÖLCÜK - Süleyman TOPRAK, KELAM Tarih-Ekoller-Problemler (Konya: Tekin Kitabevi, 2016)